अरबस्तानातील नज्द प्रांतातील घटना आहे. तेथे 'कैस' नावाचा
रहिवाशी राहत होता. तो लैलाच्या प्रेमात पडला. हि प्रेम कहाणी आपण सर्वाना परिचित आहेच. हा कैस लैलाच्या प्रेमात आत्यंतिक प्रेमामुळे वेडा झाला. 'जुनू' या शब्दाचा अर्थ आहे 'भावना' 'emotions ' माणूस अशा भावनावेगात वेडा होतो हे सर्वश्रुत आहेच. तर हा लैलाचा प्रेमी आत्यंतिक प्रेमाच्या भावनेत वेडा झाला . म्हणून लोक त्याल 'मजनू' म्हणू
लागले. हा मजनू एकदा असाच लैलाच्या विचारात हरपून एका नमाज अदा करणाऱ्या माणसाच्या समोरून गेला. त्या प्रार्थना करण्या माणसाने त्याला हटकले कि तू माझी प्रार्थनेत बाधा टाकलीस. त्यावर माफी मागून मजनू म्हणाला, मी जर लैलाच्या प्रेमात हरपून तुला पाहू शकलो नाही तर तू त्या निर्मात्याच्या प्रेमात हरवलेला असताना मला कसा पाहू शकलास.
तेव्हा पासून 'शराब' हा शब्द प्रतीकात्मक म्हणून 'प्रेम' तसेच 'परमात्म्याप्रती समर्पण' म्हणून वापरला जाऊ लागला. ज्याप्रमाणे एखादा व्यक्ती शराब पिउन आपला भान विसरून जातो, त्याप्रमाणे परमात्म्याच्या प्रेमात पडून एखादा भक्त आपले भांविसारतो. आणि
हे एखाद्या निरक्षराला (layman ) समजवण्या साठी 'शराब' या शब्दाचा उपयोग केला जातो.
गालिब म्हणतो,
वाईज न तुम पीयो, ना किसीको को पिला सको,
क्या बात है तुम्हारी शराब-ए-तहूर कि
शराब-ए-तहूर : A mythical river of wine that flows in the heaven.
हे धर्मोपदेशक, हि मदिरा ना तू पिऊ शकतोस न आम्हाला पाजू शकतोस. काय रे ती कामाची.
नाहीतर आमची मदिरा (प्रेमरूपी ) आम्हीही पितो आणि इतरानाही पिऊ देतो.
इथे गालिब साहेब कर्मकांडावर आधारित पूजा पद्धतीवर आघात करत आहे.
आता जौक साहेब काय म्हणतात ते पहा,
जौक जो मदरसो के बिगडे हुए है मुल्ला,
उन्हे मैखाने ले आओ , संवर जाएंगे |
'जौक' या मदरस्यामध्ये बिगडलेल्या पुरोहितांना आपल्या मादिरालयात (जेथे प्रेमरूपी मदिरा पिउन परमात्म्यापर्यंत पोहोचण्याचा मार्ग आहे )
तेथे घेऊन ये म्हणजे जरा सुधारेल तरी. इथे पुरोहिताला त्याच्या संकुचित विचारसरणीतून (ज्या विचारसरणीने माणसा माणसात भिंत उभी केली आहे,) बाहेर काढण्याचा
विचार आहे.
हा एक शेर पहा,
मेरी शराब कि क्या कदर तुझको ए वाईज,
जिसे मै पी के दुआ दु वो जन्नती हो जाये |
शायर सरळ प्रश्न विचारतो कि, माझ्या मदिरेची (प्रेमरूपी) ए शेख तुला काय किंमत जी पिउन मी मदहोश झाल्यावर जर कोणाला आशीर्वाद देईल तर तो स्वर्गातच जाईल.
दत्तात्रय पटवर्धन
विजया यादव
शायरीचा गुलदस्ता भाग ४, शायरीचा गुलदस्ता भाग ३, शायरीचा गुलदस्ता. भाग २ ,
शायरीचा गुलदस्ता. भाग १
रहिवाशी राहत होता. तो लैलाच्या प्रेमात पडला. हि प्रेम कहाणी आपण सर्वाना परिचित आहेच. हा कैस लैलाच्या प्रेमात आत्यंतिक प्रेमामुळे वेडा झाला. 'जुनू' या शब्दाचा अर्थ आहे 'भावना' 'emotions ' माणूस अशा भावनावेगात वेडा होतो हे सर्वश्रुत आहेच. तर हा लैलाचा प्रेमी आत्यंतिक प्रेमाच्या भावनेत वेडा झाला . म्हणून लोक त्याल 'मजनू' म्हणू
लागले. हा मजनू एकदा असाच लैलाच्या विचारात हरपून एका नमाज अदा करणाऱ्या माणसाच्या समोरून गेला. त्या प्रार्थना करण्या माणसाने त्याला हटकले कि तू माझी प्रार्थनेत बाधा टाकलीस. त्यावर माफी मागून मजनू म्हणाला, मी जर लैलाच्या प्रेमात हरपून तुला पाहू शकलो नाही तर तू त्या निर्मात्याच्या प्रेमात हरवलेला असताना मला कसा पाहू शकलास.
तेव्हा पासून 'शराब' हा शब्द प्रतीकात्मक म्हणून 'प्रेम' तसेच 'परमात्म्याप्रती समर्पण' म्हणून वापरला जाऊ लागला. ज्याप्रमाणे एखादा व्यक्ती शराब पिउन आपला भान विसरून जातो, त्याप्रमाणे परमात्म्याच्या प्रेमात पडून एखादा भक्त आपले भांविसारतो. आणि
हे एखाद्या निरक्षराला (layman ) समजवण्या साठी 'शराब' या शब्दाचा उपयोग केला जातो.
गालिब म्हणतो,
वाईज न तुम पीयो, ना किसीको को पिला सको,
क्या बात है तुम्हारी शराब-ए-तहूर कि
शराब-ए-तहूर : A mythical river of wine that flows in the heaven.
हे धर्मोपदेशक, हि मदिरा ना तू पिऊ शकतोस न आम्हाला पाजू शकतोस. काय रे ती कामाची.
नाहीतर आमची मदिरा (प्रेमरूपी ) आम्हीही पितो आणि इतरानाही पिऊ देतो.
इथे गालिब साहेब कर्मकांडावर आधारित पूजा पद्धतीवर आघात करत आहे.
आता जौक साहेब काय म्हणतात ते पहा,
जौक जो मदरसो के बिगडे हुए है मुल्ला,
उन्हे मैखाने ले आओ , संवर जाएंगे |
'जौक' या मदरस्यामध्ये बिगडलेल्या पुरोहितांना आपल्या मादिरालयात (जेथे प्रेमरूपी मदिरा पिउन परमात्म्यापर्यंत पोहोचण्याचा मार्ग आहे )
तेथे घेऊन ये म्हणजे जरा सुधारेल तरी. इथे पुरोहिताला त्याच्या संकुचित विचारसरणीतून (ज्या विचारसरणीने माणसा माणसात भिंत उभी केली आहे,) बाहेर काढण्याचा
विचार आहे.
हा एक शेर पहा,
मेरी शराब कि क्या कदर तुझको ए वाईज,
जिसे मै पी के दुआ दु वो जन्नती हो जाये |
शायर सरळ प्रश्न विचारतो कि, माझ्या मदिरेची (प्रेमरूपी) ए शेख तुला काय किंमत जी पिउन मी मदहोश झाल्यावर जर कोणाला आशीर्वाद देईल तर तो स्वर्गातच जाईल.
दत्तात्रय पटवर्धन
विजया यादव
शायरीचा गुलदस्ता भाग ४, शायरीचा गुलदस्ता भाग ३, शायरीचा गुलदस्ता. भाग २ ,
शायरीचा गुलदस्ता. भाग १
